Đại Ý:
Trong Phật giáo hiện tại có vô số tăng sư giảng dạy tín đồ những điều mà tôi chỉ có thể gọi là mê tín dị đoan với mục đích không gì hơn là để lường gạt, bóc lột. Và có vô số Phật tử vô ý thức tiếp tay truyền bá các mê tín dị đoan nầy.
Các Phật tử nầy hoặc vì không có trình độ học vấn và hiểu biết, hoặc không có đủ khả năng kiến thức và lý luận, hoặc không lột gỡ được những thành kiến hạn hẹp trong đầu của họ để có thể xác định được giá trị của những vấn đề nầy.
Có một dạng Phật tử vì không có trình độ học vấn và hiểu biết nên ai nói sao họ nghe vậy. Vì hoàn cảnh không phép nên họ không có đủ khả năng kiến thức và lý luận để xác định được giá trị của những lời “giảng dạy” từ giới sư tăng và sự “hướng dẫn” của các Phật tử khác. Tôi không có vấn đề gì mấy đối với những người nầy.
Một dạng Phật tử khác có trình độ học vấn và kiến thức đầy đủ. Đáng lẽ họ có thể nhận định được rằng những phương cách tín ngưỡng trên chỉ là mê tín dị đoan, những hành vi trên của sư sãi chỉ là lường gạt, bóc lột. Tuy vậy họ hoặc là 1/ không thể lột gỡ được những thành kiến hạn hẹp trong đầu họ, hoặc là 2/ lựa chọn cố ý để không phản ứng gì cả. Tôi có vấn đề với những người nầy.
Những người nầy không có phản ứng gì về vấn đề mê tín dị đoan, sư sãi lường gạt bóc lột Phật tử vì một số lý do.
Trước hết, họ không có thói quen phê bình chỉ trích sư sãi. Rất có thể vì, cũng như trong trường hợp tôi, cha mẹ họ đã dạy họ từ nhỏ là “các bậc tu hành đều đáng kính trọng”, “sư sãi đại diện cho Phật để dạy Phật pháp”, v.v. Cái mà cha mẹ họ quên dạy là sư sãi cũng chỉ là những con người có đủ tham sân si và sai trái. Lớn lên khi họ bất ngờ nghe thấy ai phê bình, chỉ trích những sai trái của tăng sư thì họ cảm thấy “sốc” và phản ứng tự vệ thúc đẩy họ chống đối lại người đó lập tức không cần suy nghĩ.
Kế đó, nhiều người dễ bị lóa mắt trước hình ảnh thanh thoát (cùng các tước vị cao cả) của những vị tăng sư mặc áo cà sa cổ kính trong khung cảnh trang nghiêm (và có khi lộng lẫy, vĩ đại) của những chùa miếu, thiền viện. Vì bị lóa mắt nên họ thu nhận tất cả những gì các sư tăng đưa ra mà không hề tự vấn rằng nó có hữu lý hay không. Vì bị lóa mắt nên họ sao chép các bài viết, học thuộc lòng các lời thuyết giảng của các hòa thượng, đại đức rồi đi đăng dán, rao bày như những món hàng tuyệt mỹ mà không kiểm nghiệm xem thực chất của chúng là gì.
Kế đó, nhiều người còn lo sợ rằng phê phán sư sãi là "có tội" với Phật pháp. Quan điểm "tội phước" và sự sợ hãi từ đó của họ không cho phép họ phê bình, chỉ trích những gì đáng phê bình, chỉ trích. Theo họ dù biết rằng "thầy" ham muốn tiền bạc nhưng nếu họ cứ dâng cúng tiền bạc cho "thầy" và tiếp tục đến chùa bái lạy Phật thì họ vẫn sẽ "có phước" như thường. Họ không thấy rằng làm như vậy là họ gián tiếp hỗ trợ cho việc bôi trét bùn nhơ lên nền tảng Phật giáo.
Nhiều người thường dùng lý lẽ "tùy duyên cứu độ" như là một lý do (tuy nhiên phần đông chỉ là một cái cớ) để dung dưỡng những điều tàn tệ trong Phật giáo. Họ cho rằng Phật pháp có nhiều thứ bậc cao thấp khác nhau và tùy duyên và tùy trình độ của mỗi Phật tử mà họ được dạy Phật pháp ở thứ bậc nào. Tôi đã nói chi tiết về vấn đề "tùy duyên cứu độ" nầy ở một bài thảo luận khác.
Thêm nữa, cái quan niệm sai lầm là "đạo nào cũng tốt giống nhau" hình như đã ăn sâu vào cách suy nghĩ của vô số người. Theo họ thì “có đạo” dù bất cứ dưới đường hướng nào cũng tốt hơn là không có đạo. Quan niệm nầy đào tạo ra những Phật tử tự cao, tự đại cho rằng những người vô tôn giáo không có luân lý, đạo đức do đó lý lẽ của họ không đáng để nghe đến; kể cả những lý lẽ liên quan đến các vấn đề hư thối thực tế trong Phật giáo.
Và có người cũng quan niệm rằng phê bình, chỉ trích không phải là việc làm của họ. Tuy vậy họ quên rằng Phật pháp là một triết lý dựa trên thực hành, nếu chỉ đọc leo lẻo những câu kinh kệ một cách từ chương mà không áp dụng vào đời sống thì nguyên cái Phật pháp ấy cũng chỉ là vô dụng. Thấy chuyện tồi tệ xảy ra tràn ngập trong cái gọi là đạo của họ mà im hơi lặng tiếng không dám mở miệng ra can thiệp thì đang đi ngược lại cái pháp đó. Không lên tiếng tức là gián tiếp dung dưỡng và quảng bá những chuyện tồi tệ trong Phật giáo. Thấy người khác phê bình chỉ trích mà họ cho là vô luân lý, vô đạo đức là gián tiếp xem các chuyện tồi tệ đó là hay tốt.
Và cũng có nhiều người chỉ vì sợ va chạm hay phiền lòng người khác mà chủ trương im lặng.
Đối với tôi, những Phật tử hiểu biết nhưng không làm gì hết chỉ có thể được xem là những người vô ý thức và vô trách nhiệm.
Tôi nhớ có câu ngạn ngữ “thấy việc đúng mà không làm thì cũng tệ hại không thua gì thấy việc sai mà không ngăn cản”. Tôi không là một Phật tử nên tôi có thể đứng từ xa ở vị thế khán giả lẫn giám khảo để nhận xét và phê bình mà thôi. Tưởng nghĩ các Phật tử chân chính cần phải làm gì thiết thực hơn cho chính họ và tôn giáo của họ. Ít nhất là họ không nên núp bóng sau các lý do và luận điệu kể trên nữa. Họ cần phải lên tiếng công khai bài bát các hủ thói tệ hại trên.
Một điều phải nhìn nhận là không ai có thể trong một ngày một buổi thay đổi được những thói tục sai lầm đã được chấp nhận và áp dụng qua vô số thế hệ trong Phật giáo như vậy. Nếu giả sử có một cuộc "cách mạng" khổng lồ toàn diện từ trên xuống dưới qua nhiều thế hệ mới họa may có thể thay đổi chiều hướng của cái Phật Giáo hiện hành. Và điều đó chỉ là ảo tưởng.
Nếu “phải làm gì?” một cách thiết thực thì có lẽ mỗi người cần chú trọng trước nhất đến phạm vi cá nhân của mình. Chẳng hạn như:
1/ Thay đổi thói quen học tập của mình. Không bao giờ chấp nhận những gì mình nghe hay đọc một cách vô điều kiện. Luôn luôn chất vấn (và quan trọng nhất là tự chất vấn) tất cả sách vở, tài liệu, bài thuyết giảng của tất cả mọi người. Nếu có thể (và thường là có thể) thì truy luận ngược dòng và dùng các nguyên lý cơ bản nhất để tra cứu cho đến tận nguồn gốc của tất cả lời tuyên bố, bản tường thuật, v.v. trước khi chấp nhận chúng. Và thỉnh thoảng tìm cơ hội để tự thách thức giá trị của những niềm tin hiện có của mình.
2/ Đừng giới hạn sự tìm học của mình trong bất cứ phạm vi nào cả. Không có trường phái hay hệ thống nào hoàn hảo cả (vì nếu có thì đã không có các trường phái và hệ thống nào khác hiện hữu cả). Và nếu không bước ra khỏi biên giới của những gì mình hiểu biết thì sẽ không bao giờ hiểu biết hơn những gì mình đã hiểu biết.
3/ Đừng tôn sùng tăng sư một cách vô ý thức và vô lý. Hãy nhận thấy rằng kiến thức của họ cũng có thể hạn hẹp và quan điểm của họ cũng có thể sai lầm giống như mọi người khác. Cái áo vàng và cái đầu trọc không phải là dấu hiệu hay bằng chứng của sự hiểu biết hay thông thái. (Cũng như hãy nhận thấy rằng việc học hỏi đạo pháp đàng hoàng rồi giảng dạy lại cho Phật tử là nghề nghiệp và bổn phận của tăng sư. Cái áo vàng và cái đầu trọc không phải là giấy phép để ăn trên ngồi trước miễn phí.)
Điều khó khăn ở đây cho phần lớn Phật tử là:
- Cần có bước thứ 1/ và thứ 2/ ở trên để gầy dựng một kiến thức nền tảng tối thiểu trước khi có thể áp dụng bước thứ 3/ một cách thoải mái và tự tin.
- Khi đã thể áp dụng được bước thứ 3/ rồi thì bước thứ 1/ và thứ 2/ sẽ dễ dàng hơn.
Cập nhật: 6/2013
