Đại Ý:
Tin tưởng nhiệt thành về một điều gì đó không phải là bằng cớ chứng tỏ rằng điều đó có thật.
Sự kiện một người, hay một tỉ người, tin tưởng nhiệt thành rằng Thiên Chúa là đấng cứu thế của muôn loài cũng không phải là bằng cớ chứng tỏ rằng điều ấy là sự thật.
Hãy tưởng tượng chuyện nầy.
Tưởng tượng rằng tôi tuyên bố con tôi là một nhà toán học giỏi nhất thế giới.
Có người sẽ hỏi tôi “Tại sao bạn nói như vậy?” Và tôi trả lời rằng “Tại vì tôi tin một cách nhiệt thành như vậy”.
Người nầy sẽ hỏi “Bạn có bằng chứng gì cho thấy con bạn là nhà toán học giỏi nhất thế giới không?”
Và tôi trả lời “Có. Tại vì tin nhiệt thành rằng con tôi là một nhà toán học giỏi nhất thế giới mang lại cho tôi một cảm giác tự tin và sung sướng tột cùng. Tin nhiệt thành rằng con tôi là một nhà toán học giỏi nhất thế giới thay đổi tư duy và cuộc đời của tôi, tôi trở thành một người thánh thiện và nhân từ hơn lúc tôi chưa tin điều nầy.”
Có lẽ mọi người sẽ thấy ngay những lỗ hổng to tướng trong cách lý luận trên của tôi.
Hiển nhiên là tin tưởng nhiệt thành về một điều gì đó không phải là bằng cớ chứng tỏ rằng điều đó có thật. Nếu chỉ vì tôi tin tưởng nhiệt thành vào khả năng toán học của con tôi mà tôi khẳng định rằng con tôi giỏi toán nhất thế giới thì mọi người sẽ cho tôi là một kẻ điên khùng hay khờ khạo.
Tuy vậy, nếu tôi cũng dùng cùng lối lý luận trên nhưng thay đổi một chi tiết: thay vì “tôi tin rằng con tôi là một nhà toán học giỏi nhất thế giới” thì “tôi tin rằng Thiên Chúa là một đấng cứu thế của muôn loài”.
Nói cách khác, nếu tôi tuyên bố rằng “Tôi tin một cách cuồng nhiệt và thành tín rằng Thiên Chúa là đấng cứu thế của muôn loài. Niềm tin vĩ đại nầy đã giúp đỡ tôi vượt qua bao nhiêu đau khổ, đã làm thay đổi tư duy và cuộc đời tôi, đã biến cải tôi thành một người thánh thiện và nhân từ. Vì vậy tôi quả quyết rằng Thiên Chúa có thật...” thì lập tức không mấy ai còn thấy có lỗ hổng gì cả trong lối lý luận trên của tôi. Và cũng không ai dám cho rằng tôi là một kẻ điên khùng hay khờ khạo.
Điểm khác nhau duy nhất là vì tôi đang nói về một niềm tín ngưỡng thay vì một vấn đề hàng ngày